De normale tekenontwikkeling van kinderen

Wat kunnen kindertekeningen ons allemaal vertellen?
Als je kindertekeningen kan 'lezen' 
krijg je als leerkracht  of ouder aanvullende informatie van een kind.
Kennis van de normale tekenontwikkeling van kinderen is belangrijk.


0 tot 2 jaar:

De eerste “tekeningen” ontstaan vaak toevallig:
het zijn de strepen die het kind met zijn lepel door de pap trekt.  
In deze periode krijgt een kind vaak het eerste potlood of krijtje te pakken. 
Het kind krast, smeert en kliedert er op los.
Hij leeft zich lekker uit met kleuren en div. materialen.

2 en 4 jaar:

Vanuit het gekras ontstaan andere krabbels.
Deze krabbels ontstaan in een min of meer vaste volgorde.
 De eerste tekeningen zijn “achteraf”  tekeningen.

Het kind verwerkt de periode van conceptie (grenzeloosheid)
t/m het ontstaan van het zelf, het ik gevoel.
In deze periode ontstaan ook spiraal tekeningen,
het is e periode dat kinderen zich losmaken van hun ouders.
De nee fase, ze worden zich bewust van hun eigen identiteit.

3 en 4 jaar:

Er wordt  een gesloten cirkel getekend:
Het kind is zich bewust van zichzelf én de buitenwereld.
 De eerste aandoenlijke koppoters komen op papier. 

Het kind wordt zich bewust van zijn lichaam.
Hij gaat beseffen dat híj het is die dingen doet!
Van daaruit ontwikkelt zich geleidelijk de mens tekening 

6 jaar:
Dit is misschien wel de leukste periode 

waarin het kind spontaan en onbevangen tekent.

De “sandwich” tekening ontstaat. 
Hemel en aarde begrenzen het blad. 
Het streepje hemel geeft veiligheid, bescherming. 

Het kind laat interacties zien.
In de tekeningen worden hele verhalen verteld 
tussen personen, dieren etc.

Soms zie je meerdere horizonnen. 
Het kind gaat beseffen hoe groot de wereld is.

De tekeningen worden realistischer. 
Het kind tekent baby’s in de buik, pijn in het hoofd, etc. 
Koppoters worden mensen met een romp en ledematen. 

7- 8 jaar 
Kinderen tekenen inmiddels alle details van een menstekening.

Ontbreken er details dan is dit een reden tot nader onderzoek.

Hoe meer details in de tekening hoe verder de intelligentie gevorderd is.  

8 jaar
 Kinderen tekenen wat ze weten.

We zien de zg. röntgentekeningen, 

We zien moeders met een baby in de buik en meubels 
in huiskamers door de muren heen.

Kinderen op die leeftijd kunnen zich voorstellen 

dat er iets is achter de dingen wat ze op dat moment niet kunnen zien.

Ze tekenen wat ze weten en niet wat ze zien.
Fantasie en de werkelijkheid verschijnen harmonisch in één tekening... 

 

7-10 jaar
Kinderen tekenen vaak onderwerpen en stripfiguren van elkaar na.
Ze willen niet opvallen maar ‘mooi ’ tekenen. 

Het kind wil controle houden over een situatie.

Natekenen van elkaar hoort ook bij de fase
waarin kinderen elkaar normen en waarden
en regels leren voor allerlei spelletjes.
Ze leren elkaar kunstjes en ze leren elkaar hoe het hoort.
Het is belangrijk om ergens bij te horen.
Er zijn vaak ingewikkelde regels en afspraken.

Vanaf het 9e jaar is de oogzenuw zover ontwikkeld 
dat het kind veel meer diepte gaat zien.
Er wordt gebruik gemaakt van het “coulisse effect”, 
je kunt ergens voor of achterlangs tekenen.

 

10-12 jaar:

Het kind wil graag werken met wetmatigheden, 
zoals constructief tekenen met passer en liniaal. 
Geometrische vormen worden interessant. 
Het kleuren mengen komt opnieuw in de belangstelling. 
Het kind wordt de baas over de eigen tekening.
Ze kunnen streng oordelen over hun eigen werk. 

8-12 jaar
Kinderen trekken zich terug in de eigen groepen.

Jongens en meisjes spelen apart. 

Jongens gedragen zich stoer en actief.
Ze laten zien dat ze dapper en niet bang zijn.

Ze gaan op ontdekkingstocht en spelen
soms letterlijk met vuur en op verboden plaatsen.

Jongenstekeningen zijn vaak actietekeningen.
De energie en het lawaai spatten er van af.

Mannen gaan samen op avontuur om de wereld te ontdekken
en gevaren te trotseren
 dat wordt hier symbolisch uitgedrukt.

Meisjes tekenen vaak een sociale situatie in en rond het huis,
ze tekenen vaak paarden, poesjes
die ze ook  in het echt verzorgen, borstelen en aaien.

De vrouwelijke opdracht is verzorgen en beschermen.

***

In de puberteit stopt het spontaan tekenen vaak.
Kinderen zijn erg kritisch op hun werk
 'strenge' leerkrachten/ouders die het werk beoordelen versterken dat.
De tekeningen moeten er 'echt' uit zien
en als ze dat niet zijn dan is het kind teleurgesteld.

Een aantal kinderen gaat door met tekenen.
Het zijn vaak diegene die spontaan een andere 'mood' hebben ontdekt.
Het zijn vaak de kinderen die stil en in zichzelf gekeerd werken.
Om goed te leren tekenen is het nodig om anders te leren kijken.
...om in de rechterhersenhelft te komen.
Betty Edwards heeft daar een aantal boeken over geschreven.

 

Bewust van je lijf

foto

 Uit de tekeningen die een kind maakt 
kunnen we zijn/haar ontwikkeling aflezen.

Een kind ontwikkelt spelenderwijs een eigen-ik.
 Tekeningen weerspiegelen die ontwikkeling.

Hoe gaat dat in zijn werk?

 De eerste tekeningen van tot +/- 4 jaar zijn “achteraf” tekeningen.

Eigenlijk verwerkt het kind de periode van conceptie (grenzeloos gekras) 

tot en met het ontstaan van het IK gevoel. (cirkels)

3 en 4 jaar:

Het kind kan inmiddels een gesloten cirkel maken:

Het is zich bewust van het verschil tussen zichzelf en de buitenwereld.

 De eerste koppoters verschijnen op papier.

Een baby maakt nog geen onderscheid tussen zijn lijf en hoofd.(koppoter)

De belangrijkste lichamelijke ervaringen:

eten, proeven, ruiken, liefkozen, huilen, kijken, horen, 

ervaart het kind met zijn hele lichaam. 

De belangrijke eerste contacten met moeder en met de buitenwereld 

gaan voornamelijk via het hoofd, de mond en de armen. 

De omhelzing is het oudste gebaar van eenwording.

Daarom tekenen kinderen, als deze ervaring positief geweest is,

de armen van het lichaam af.

Vanuit de koppoter ontwikkelt zich de mens tekening

Het kind wordt zich geleidelijk bewust van zijn lichaam en van een eigen IK.

Hij wordt zich bewust: "Ik doe het zelf!"

Het kind kan daardoor zijn persoonlijkheid ontwikkelen.

Bv. de benen worden gevoeld bij het kruipen en het rechtop staan.

Deze actie brengt een psychisch proces op gang: 

het kind kruipt weg en ziet de moeder niet meer.

Het gaat later beseffen dat hij zelf die toestand heeft veroorzaakt.

Als het kind rechtop loopt kan het de handen gebruiken

 om dingen te pakken, te grijpen en te handelen.

Het kind wijst op zijn lichaam als het “ik” bedoelt.

Ik-ben, ik-wil, ik-kan...bv. 

zindelijk worden: 

Door het bewust vasthouden en loslaten van ontlasting 

wordt het kind zich bewust 

dat het iets van het innerlijk kan vasthouden of loslaten wanneer het wil. 

Er ontstaan gevoelens en verlangens en het besef van willen en kunnen. 

Maar ook koppigheid, gierigheid, “ik doe het niet, ik geef niets weg.”

Als een kind zindelijk is dan tekent het de onderkant van het lijf dicht.

bv. Het tekenen van de nek:
 Kinderen ontwikkelen een eigen wil:
 vanaf ongeveer 6 jaar wordt de nek apart getekend.
De nek heeft te maken met 'ik bewustzijn', een eigen wil. 

De nek is het onderscheid tussen hoofd en lijf, 
het onderscheid tussen verstand en gevoel.

Als een kind zich bewust wordt van het gebruik van zijn nek, 
kan het wegdraaien, iemand niet aankijken, 
nee schudden, ja knikken, 
of het hoofd buigen als teken van onderwerping, ed.
Als een kind vanaf het 7^de jaar nog geen nek tekent kunnen we ons afvragen:

Mag het kind zijn eigen wil tonen? 
of: 
Is er onderscheid tussen verstand en gevoel of nog helemaal niet?

Lichaamstaal is een non-verbale expressievorm.
Het is ook de belangrijkste communicatievorm.

Zo heeft ieder lichaamsdeel, een specifieke betekenis.

Als het kind lichaamsdelen vergeet of als ze er vreemd uitzien,
als het kind iets benadrukt, te groot, te klein tekent, 
dan kunnen we dat detail nader onderzoeken als daar aanleiding toe is. 
Een tekening geeft in ieder geval de gelegenheid vragen te stellen!

Gemiddeld moeten kinderen van 7-8 jaar 
alle details van een menstekening kunnen tekenen.

Ontbreken er details dan is dit een reden tot nader onderzoek.

Emotionele factoren spelen een rol bij het tekenen van details 
juist door er nadruk op te leggen of dingen te vergeten 
vertellen ze iets over de psychische en lichamelijke toestand van het kind.

Ieder onderdeel van het lichaam heeft een symbolische betekenis.
Als we logisch na denken
en als we luisteren naar het kind dan vinden we de betekenis wel.
Ook een droomwoorden boek kan helpen.

krabbelen en babbelen

Kinderen rond de 18 maanden gaan tekenen

als ze toevallig een potlood in handen krijgen.

 "Gaat een kind brabbelen dan kan het ook krabbelen".

De eerste tekeningen 2 - 6 jaar:

De eerste tekening is de krastekening = grenzeloos.

De tweede vorm is de spiraal,

dan komt: de slang,

stippen (energie)

eivorm,

dwarsstrepen,

 de cirkel

en tenslotte de mensfiguur.

De verschillende ontwikkelingsfasen kunnen lang naast elkaar bestaan

 ook bij een normale ontwikkeling van het kind.

De eerste tekeningen van 2 tot ongeveer 4 jaar zijn “achteraf”  tekeningen.

Het kind verwerkt de periode van conceptie (grenzeloosheid)
tot en met het ontstaan van het Zelf, het ik gevoel.

De eerste 3-4 jaar wordt wel het tijdperk genoemd

dat het kind ‘psychisch nog niet geboren is”.

Het kind is zich nog niet van zichzelf bewust,

dat gebeurt pas rond het 3^de 4^de levens jaar.

Hier wordt de basis gelegd voor het kind om later zelfstandig te worden.

(Margareth Mahler)

De eerste krabbels van een peuter gaan over de randen van het papier,

nog zonder bewuste richting.

We noemen het de grenzeloze tekening.

Deze tekening stamt uit de tijd dat het kind nog niet geboren was,

de grenzen van zijn bestaan niet voelde

zich niet bewust was van zichzelf.

Ook in het spel is het kind nog grenzeloos

zowel in materiaal gebruik als in het rondlopen in de ruimte.

Lekker krassen bij het thema indianen    

Spiralen zijn de eerste herkenbare vormen na de grenzeloze tekening.

Een spiraal betekent: ontplooiing, ontwikkeling.

Een spiraal begint ergens en eindigt ergens.

Ze symboliseren het begin en einde bv. van het leven of een periode.

Als kinderen spiralen tekenen 
dan is dat een teken van ontwikkeling,

er is besef van tijd, van begin en eind en groei.

Kinderen tussen de 2 en 4 jaar jaar tekenen vaak spiralen.
Het is een teken dat ze zich losmaken van hun ouders.

spiralen in de heksensoep 

Na het spiraal ontstaat de eivorm en het zoeken naar de kern.

Cirkels en eivormen zijn een teken van groei,

een bewustwording, dat er iets van binnen zit dat uniek is.

Het zoeken naar een kern, een betekenis van leven.

Er wordt ook al een poging gedaan om een gezicht te tekenen.

De bewust wording is er nog niet maar komt er aan.

Het is een soort voorstudie een poging om de chaos te ordenen.

Eivorm bij het thema dinosauriërs: dino in een ei

Kruisingen: een eigen weg gaan, het geeft aan dat er een eigen wil ontstaat.

Het doorkruisen van andermans meningen.

Er dwars tegenin gaan.

Ook in het spel zien we botsingen en kruisingen.

We noemen deze periode wel de peuterpubertijd.

Dwarslijnen in het droomdekentje

De cirkels worden gemaakt als er een innerlijk gevoel van eenheid is ervaren.

Het is de eerste uiting van een bewustwording tussen binnenwereld en buitenwereld.

Cirkels bij het thema indianen

     

De tekenopdrachten bij de kleuters sluiten aan
 bij de normale tekenontwikkeling.           

De normale tekenontwikkeling bij kinderen is over heel de wereld hetzelfde.

Ze volgt (min of meer) een vast patroon.