De normale tekenontwikkeling van kinderen

Wat kunnen kindertekeningen ons allemaal vertellen?
Als je kindertekeningen kan 'lezen' 
krijg je als leerkracht  of ouder aanvullende informatie van een kind.
Kennis van de normale tekenontwikkeling van kinderen is belangrijk.


0 tot 2 jaar:

De eerste “tekeningen” ontstaan vaak toevallig:
het zijn de strepen die het kind met zijn lepel door de pap trekt.  
In deze periode krijgt een kind vaak het eerste potlood of krijtje te pakken. 
Het kind krast, smeert en kliedert er op los.
Hij leeft zich lekker uit met kleuren en div. materialen.

2 en 4 jaar:

Vanuit het gekras ontstaan andere krabbels.
Deze krabbels ontstaan in een min of meer vaste volgorde.
 De eerste tekeningen zijn “achteraf”  tekeningen.

Het kind verwerkt de periode van conceptie (grenzeloosheid)
t/m het ontstaan van het zelf, het ik gevoel.
In deze periode ontstaan ook spiraal tekeningen,
het is e periode dat kinderen zich losmaken van hun ouders.
De nee fase, ze worden zich bewust van hun eigen identiteit.

3 en 4 jaar:

Er wordt  een gesloten cirkel getekend:
Het kind is zich bewust van zichzelf én de buitenwereld.
 De eerste aandoenlijke koppoters komen op papier. 

Het kind wordt zich bewust van zijn lichaam.
Hij gaat beseffen dat híj het is die dingen doet!
Van daaruit ontwikkelt zich geleidelijk de mens tekening 

6 jaar:
Dit is misschien wel de leukste periode 

waarin het kind spontaan en onbevangen tekent.

De “sandwich” tekening ontstaat. 
Hemel en aarde begrenzen het blad. 
Het streepje hemel geeft veiligheid, bescherming. 

Het kind laat interacties zien.
In de tekeningen worden hele verhalen verteld 
tussen personen, dieren etc.

Soms zie je meerdere horizonnen. 
Het kind gaat beseffen hoe groot de wereld is.

De tekeningen worden realistischer. 
Het kind tekent baby’s in de buik, pijn in het hoofd, etc. 
Koppoters worden mensen met een romp en ledematen. 

7- 8 jaar 
Kinderen tekenen inmiddels alle details van een menstekening.

Ontbreken er details dan is dit een reden tot nader onderzoek.

Hoe meer details in de tekening hoe verder de intelligentie gevorderd is.  

8 jaar
 Kinderen tekenen wat ze weten.

We zien de zg. röntgentekeningen, 

We zien moeders met een baby in de buik en meubels 
in huiskamers door de muren heen.

Kinderen op die leeftijd kunnen zich voorstellen 

dat er iets is achter de dingen wat ze op dat moment niet kunnen zien.

Ze tekenen wat ze weten en niet wat ze zien.
Fantasie en de werkelijkheid verschijnen harmonisch in één tekening... 

 

7-10 jaar
Kinderen tekenen vaak onderwerpen en stripfiguren van elkaar na.
Ze willen niet opvallen maar ‘mooi ’ tekenen. 

Het kind wil controle houden over een situatie.

Natekenen van elkaar hoort ook bij de fase
waarin kinderen elkaar normen en waarden
en regels leren voor allerlei spelletjes.
Ze leren elkaar kunstjes en ze leren elkaar hoe het hoort.
Het is belangrijk om ergens bij te horen.
Er zijn vaak ingewikkelde regels en afspraken.

Vanaf het 9e jaar is de oogzenuw zover ontwikkeld 
dat het kind veel meer diepte gaat zien.
Er wordt gebruik gemaakt van het “coulisse effect”, 
je kunt ergens voor of achterlangs tekenen.

 

10-12 jaar:

Het kind wil graag werken met wetmatigheden, 
zoals constructief tekenen met passer en liniaal. 
Geometrische vormen worden interessant. 
Het kleuren mengen komt opnieuw in de belangstelling. 
Het kind wordt de baas over de eigen tekening.
Ze kunnen streng oordelen over hun eigen werk. 

8-12 jaar
Kinderen trekken zich terug in de eigen groepen.

Jongens en meisjes spelen apart. 

Jongens gedragen zich stoer en actief.
Ze laten zien dat ze dapper en niet bang zijn.

Ze gaan op ontdekkingstocht en spelen
soms letterlijk met vuur en op verboden plaatsen.

Jongenstekeningen zijn vaak actietekeningen.
De energie en het lawaai spatten er van af.

Mannen gaan samen op avontuur om de wereld te ontdekken
en gevaren te trotseren
 dat wordt hier symbolisch uitgedrukt.

Meisjes tekenen vaak een sociale situatie in en rond het huis,
ze tekenen vaak paarden, poesjes
die ze ook  in het echt verzorgen, borstelen en aaien.

De vrouwelijke opdracht is verzorgen en beschermen.

***

In de puberteit stopt het spontaan tekenen vaak.
Kinderen zijn erg kritisch op hun werk
 'strenge' leerkrachten/ouders die het werk beoordelen versterken dat.
De tekeningen moeten er 'echt' uit zien
en als ze dat niet zijn dan is het kind teleurgesteld.

Een aantal kinderen gaat door met tekenen.
Het zijn vaak diegene die spontaan een andere 'mood' hebben ontdekt.
Het zijn vaak de kinderen die stil en in zichzelf gekeerd werken.
Om goed te leren tekenen is het nodig om anders te leren kijken.
...om in de rechterhersenhelft te komen.
Betty Edwards heeft daar een aantal boeken over geschreven.

 

Bewust van je lijf

foto

 Uit de tekeningen die een kind maakt 
kunnen we zijn/haar ontwikkeling aflezen.

Een kind ontwikkelt spelenderwijs een eigen-ik.
 Tekeningen weerspiegelen die ontwikkeling.

Hoe gaat dat in zijn werk?

 De eerste tekeningen van tot +/- 4 jaar zijn “achteraf” tekeningen.

Eigenlijk verwerkt het kind de periode van conceptie (grenzeloos gekras) 

tot en met het ontstaan van het IK gevoel. (cirkels)

3 en 4 jaar:

Het kind kan inmiddels een gesloten cirkel maken:

Het is zich bewust van het verschil tussen zichzelf en de buitenwereld.

 De eerste koppoters verschijnen op papier.

Een baby maakt nog geen onderscheid tussen zijn lijf en hoofd.(koppoter)

De belangrijkste lichamelijke ervaringen:

eten, proeven, ruiken, liefkozen, huilen, kijken, horen, 

ervaart het kind met zijn hele lichaam. 

De belangrijke eerste contacten met moeder en met de buitenwereld 

gaan voornamelijk via het hoofd, de mond en de armen. 

De omhelzing is het oudste gebaar van eenwording.

Daarom tekenen kinderen, als deze ervaring positief geweest is,

de armen van het lichaam af.

Vanuit de koppoter ontwikkelt zich de mens tekening

Het kind wordt zich geleidelijk bewust van zijn lichaam en van een eigen IK.

Hij wordt zich bewust: "Ik doe het zelf!"

Het kind kan daardoor zijn persoonlijkheid ontwikkelen.

Bv. de benen worden gevoeld bij het kruipen en het rechtop staan.

Deze actie brengt een psychisch proces op gang: 

het kind kruipt weg en ziet de moeder niet meer.

Het gaat later beseffen dat hij zelf die toestand heeft veroorzaakt.

Als het kind rechtop loopt kan het de handen gebruiken

 om dingen te pakken, te grijpen en te handelen.

Het kind wijst op zijn lichaam als het “ik” bedoelt.

Ik-ben, ik-wil, ik-kan...bv. 

zindelijk worden: 

Door het bewust vasthouden en loslaten van ontlasting 

wordt het kind zich bewust 

dat het iets van het innerlijk kan vasthouden of loslaten wanneer het wil. 

Er ontstaan gevoelens en verlangens en het besef van willen en kunnen. 

Maar ook koppigheid, gierigheid, “ik doe het niet, ik geef niets weg.”

Als een kind zindelijk is dan tekent het de onderkant van het lijf dicht.

bv. Het tekenen van de nek:
 Kinderen ontwikkelen een eigen wil:
 vanaf ongeveer 6 jaar wordt de nek apart getekend.
De nek heeft te maken met 'ik bewustzijn', een eigen wil. 

De nek is het onderscheid tussen hoofd en lijf, 
het onderscheid tussen verstand en gevoel.

Als een kind zich bewust wordt van het gebruik van zijn nek, 
kan het wegdraaien, iemand niet aankijken, 
nee schudden, ja knikken, 
of het hoofd buigen als teken van onderwerping, ed.
Als een kind vanaf het 7^de jaar nog geen nek tekent kunnen we ons afvragen:

Mag het kind zijn eigen wil tonen? 
of: 
Is er onderscheid tussen verstand en gevoel of nog helemaal niet?

Lichaamstaal is een non-verbale expressievorm.
Het is ook de belangrijkste communicatievorm.

Zo heeft ieder lichaamsdeel, een specifieke betekenis.

Als het kind lichaamsdelen vergeet of als ze er vreemd uitzien,
als het kind iets benadrukt, te groot, te klein tekent, 
dan kunnen we dat detail nader onderzoeken als daar aanleiding toe is. 
Een tekening geeft in ieder geval de gelegenheid vragen te stellen!

Gemiddeld moeten kinderen van 7-8 jaar 
alle details van een menstekening kunnen tekenen.

Ontbreken er details dan is dit een reden tot nader onderzoek.

Emotionele factoren spelen een rol bij het tekenen van details 
juist door er nadruk op te leggen of dingen te vergeten 
vertellen ze iets over de psychische en lichamelijke toestand van het kind.

Ieder onderdeel van het lichaam heeft een symbolische betekenis.
Als we logisch na denken
en als we luisteren naar het kind dan vinden we de betekenis wel.
Ook een droomwoorden boek kan helpen.

Kinderen volgen met tekeningen.

 

foto

De meeste kinderen tekenen graag.

Gelukkig maar..
Het is een eenvoudig en goedkope manier om je uit te drukken. 

Als een kind tekent laat het onbewust iets van zichzelf zien.

Als er iets niet in orde is met het kind, 
kan het signalen geven via een tekening.

 Kinderen vertellen met hun tekening hun eigen verhaal 

en vaak vertellen ze meer dan ze zich bewust zijn...

Als je de tekeningen kan 'lezen' 
krijg je als ouder of leerkracht aanvullende informatie over het kind.

De ontwikkeling van de kindertekening is ingedeeld in verschillende fasen.
Als een kind van 10 ineens weer grenzeloos gaat krassen 
dan kan er iets mis zijn, bij een 3 jarige is het normaal.
Aan de tekeningen kunnen we ook zien 
hoe ver de kinderen in hun ontwikkeling zijn.

***

Het is altijd handig als een leerkracht en/of ouder weet 
hoe een gezonde tekenontwikkeling er uit ziet.

Je kan dan tijdig signaleren of er iets aan de hand is met een kind.

Een tekening bied de gelegenheid vragen te stellen aan het kind.
Het is een opening voor een gesprek.

  

Creatief denken

Wat is creativiteit?

Creativiteit is een frisse kijk hebben op iets wat we doorgaans voor gezien houden.

Creativiteit is het vermogen om naar antwoorden uit te kijken op onverwachte plaatsen.

Creativiteit is een andere manier van denken om de dingen anders te kunnen zien.

Kunstenaars ‘zien’ de werkelijkheid ‘anders’.
Ze kunnen naar believen overschakelen van de ene naar die andere zienswijze.

Hoe kan je creatiever worden?

Men kan creatiever worden door 
dat deel van de geest te ontwikkelen 
dat met creatief denken verweven is. 

Tekenen is een (goedkoop) middel om anders te leren zien.
Het versterkt en vergroot het creatieve denken 
en de artistieke mogelijkheden 

Tekenen is een manier om spelenderwijs je hersenen te trainen.

Tekeningen zijn puzzeltjes die opgelost moeten worden.

Hoe zet ik het op papier wat ik in mijn hoofd heb?

In een tekening is alles mogelijk, want fantasie kent geen grenzen

Creatief denken beperkt zich niet tot kunst.
We kunnen het ook gebruiken in ons dagelijks leven.
We kunnen problemen op lossen door er anders naar te kijken.
Alleen al om die reden is het belangrijk creatief bezig te zijn.

Tekenen is ook een manier om de motoriek van het kind 
te oefenen en te verfijnen.

Reden genoeg dus om door te gaan.

Het is belangrijk dat scholen 
zich bezig houden met beeldende vorming
om de zelfredzaamheid van de kinderen te vergroten.

Waarom tekenles?

Het doel van deze tekenlessen is in eerste instantie:

 kinderen enthousiast maken voor tekenen.

Het is gewoon een leuke hobby.

Daarnaast zijn de tekenlessen een voorbereiding op het schrijven in groep 3,

...oa. omdat je tijdens het tekenen een potlood in je handen houd 
en door de oefeningen.

Halverwege 20ste eeuw zijn we bang geworden 

de creativiteit van kinderen te schaden maar:

Alle grote kunstenaars hebben eerst vakkundig leren tekenen 
op een klassieke manier.

Ze hebben leren tekenen zonder dat dit hun creativiteit belemmerde. 

Integendeel !

 We leren kinderen ook lezen en rekenen 
en op een enkeling na leert iedereen dat.
We volgen daarvoor een bepaalde lesmethode.
Het is niet zo dat we kinderen lesboekjes geven 
en dan gaan kijken wat er gebeurt.

We laten de kinderen niet zonder lessen lezen 

om de kinderlijke leescreativiteit niet te schaden.
 Betty Edwards
 
Met dit idee in het achterhoofd zijn de tekenlessen ontstaan.

De afgelopen tijd zijn alle verhalen 
en opdrachten/oefeningen geïnventariseerd.

 Er zijn 17 verschillende oefeningen 

Er zijn oa. oefeningen met cirkels

met het golfje, met streepjes

met vierkante vormen, met driehoeken

met de luie 8 enz.

Naast de oefeningen bieden de opdrachten
  ruimte voor vrij tekenen.

Het is natuurlijk het leukste 

als er afwisseling in de tekenopdrachten zit 

én dat alle oefeningen regelmatig aan bod komen.

Kerst

De kerstman beleeft níet 
net Sinterklaas allerlei avonturen als hij zijn werk doet.

Er is (nog) geen 'kerstjournaal' 
waarin van alles gebeurt en mis gaat met de kerstman en zijn elfjes.
 

De kerstverhalen en opdrachten van de afgelopen 2 jaar
behandelen allerlei aspecten van het kerstfeest.

Dit jaar waren er 2 tekenlessen mogelijk met het thema Kerst.
Welke opdrachten gekozen worden

hangt af van de tekenopdrachten die al aan bod geweest zijn
 bij Sinterklaas en herfst ed.

Het is natuurlijk het leukst 
om de verschillende oefeningen voldoende af te wisselen.

Omdat er 2 jaar gekleuterd wordt
kunnen de opdrachten ook per jaar afgewisseld worden.
Dat vraagt enige planning...

In de aanloop naar de decembermaand zie ik de views ophoog schieten
Dat is natuurlijk erg leuk maar...
ik hoop dat er niet alleen 
met Sinterklaas en Kerst getekend wordt
maar ook in de rest van het jaar.

Een creatief 2013 toegewenst!!